فرش‌ دستباف حاصل ذوق و هنر افرادی خلاق است که زیبایی‌های طبیعت را به طور هنرمندانه در این زیراندازها به نمایش ‌می‌گذارند. این کار آنقدر دقیق و حساس است که از عهده هر کسی برنمی‌آید. قالی بافان از گذشته تا کنون، هر بار مدل جدیدی از فرش را خلق می‌کردند که به زیبایی فرش دستبافت می‌افزود. فرش دستباف چهل تکه نیز از نسل‌های جدیدی است که حاصل دست این هنرمندان است. قالی بافان این بار مدل جدیدتری از فرش دستباف طراحی کرده اند که جزو مدل‌های جذاب و پرطرفدار محسوب می‌شود. به همین علت مشتریان زیادی هم دارد.

فرش دستباف چهل تکه از بخش‌های مختلفی ساخته شده است و تمام این بخش‌ها نیز کار دست است. هیچ کدام از قسمت‌های فرش چهل تکه توسط ماشین بافته نشده است و بافتی زیبا و خاص دارد.

قدمت فرش چهل تکه و کلاژ

هر چند فرش چهل تکه جزو مدل‌هایی است که دیرتر پا به عرصه وجود گذاشت؛ اما هنوز هم پیشینه‌ای قوی دارد. نام دیگر فرش چهل تکه، فرش کلاژ نیز هست. این واژه از زبان فرانسوی و به معنای چسباندن گرفته شده و نشان دهنده تکه‌های مختلف در این نوع فرش دستبافت است. هنر تکه چسبانی سال‌ها قبل از میلاد در فرانسه رواج داشت و تکه‌هایی از مواد غیر قابل استفاده یا اشیا شکسته و … را بر روی مقوا، کاغذ یا هر زمینه دیگری در کنار هم می‌چسباندند و کلاژ با طرحی زیبا و ترکیبی جدید پدید می‌آمد. در اصل فرش دستباف چهل تکه نیز از همین آثار الهام گرفت شد.

هنر خاتم دوزی نیز مشابه کلاژ فرانسه است که به دوران سلجوقیان برمی‌گردد. به مرور زمان این روش برای انواع فرش ماشینی و دستباف مورد استفاده قرار گرفت. تکه‌های فرش به روش‌های مختلفی تولید می‌شد. برخی اوقات قسمت‌هایی از فرش‌های فرسوده را که سالم مانده بودند برش داده و در فرش دستباف کلاژ استفاده می‌شوند. اما بیشتر اوقات تکه‌های فرش به صورت جدا و در طرح‌های متفاوت بافته می‌شود و در کنار هم قرار می‌گیرد. زیبایی این هنر باعث شد تا به سرعت پیشرفت کند و افراد زیادی به سمت آن گرایش پیدا کنند.

محصولات بیشتر: فرش سنتی ایرانی

انواع مختلف فرش چهل تکه

فرش چهل تکه به صورت ماشینی و دستباف وجود دارد. در این مقاله، موضوع بحث ما، فرش دستباف چهل تکه است. معمولا تقسیم بندی که برای این نوع فرش‌ها در نظر گرفته می‌شود، نوع محصولی است که پشت تکه‌های فرش استفاده می‌شود.

برای این که تکه‌های فرش در کنار هم نگه داشته شوند، تکه‌های مختلف را بر روی زمینه‌ای و در کنار هم می‌دوزند.

سه نوع متداول فرش دستباف کلاژ وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:

1. فرش چهل تکه پشت جاجیم: زمینه فرش از جاجیم است و تکه‌ها بر روی آن سوار شده اند.
2. فرش چهل تکه پشت چرم: در این مدل، تکه‌های فرش به صورت قسمت‌های دوخته شده بر روی زمینه‌ای از چرم قرار می‌گیرد و روی آن ثابت می‌شود.
3. فرش چهل تکه بدون زمینه: مدل دیگری از فرش دستباف چهل تکه، بدون زمینه است. یعنی تکه‌ها بدون حضور تکه یک دست در پشت، در کنار هم قرار می‌گیرند. البته در این مدل باید دوخت و ثبات به گونه‌ای باشد که کیفیت کار را بالا ببرد و از هم جدا نشوند.

هر سه مدل فرش زیبایی خود را دارند و بنابر سلیقه مشتری نوع مناسب انتخاب می‌شود.

مراحل تولید فرش چهل تکه

برای ساخت و طراحی فرش چهل تکه، باید ابتدا تکه‌های فرش انتخاب شوند. ممکن است تکه‌های فرش در ابعاد کوچک بافته شوند و سپس در کنار هم قرار گیرند. گاهی اوقات نیز تکه‌ها از چند فرش مادر در سایز بزرگ جدا می‌شوند و در کنار هم قرار می‌گیرند. تکه‌های جدا شده باید لبه دوزی شوند تا گره‌ها از هم باز نشود. گاهی اوقات اطراف تکه فرش چسب زده می‌شود تا بتواند گره‌های انتهایی را ثابت نگه دارد. در مرحله بعد تکه‌های فرش دستبافت در کنار هم قرار می‌گیرند و با چسبی مخصوص به همدیگر متصل می‌شوند. البته باید بدانید که استفاده از چسب تنها عامل نگهدارنده این تکه‌ها در کنار هم نیست.

تکه‌های مختلف توسط چرخ مخصوص فرش به همدیگر دوخته می‌شوند تا ثبات کافی داشته باشند. اگر فرش از نوع دارای زمینه باشد، پشت آن از چرم، جاجیم یا هر پوشش مناسب دیگری استفاده می‌شود تا زیبایی و ثبات آن بیشتر شود. در انتها دور تا دور فرش را با روش مناسب و پارچه‌های زیبا می‌دوزند تا علاوه بر زیبایی، ثبات بیشتری هم داشته باشد.

محصولات بیشتر: فرش دستباف ابریشم

مزایا و معایب فرش چهل تکه

این که یک فرش چه مزایا و معایبی دارد، تصمیم برای خرید آن را راحت‌تر می‌کند. ابتدا مزایای این نوع فرش را بررسی می‌کنیم تا بهتر با آن‌ها آشنا شوید. شاید بتوان مهم‌ترین مزیتی که سبب شده است فرش های دستباف چهل تکه مشتریان زیادی داشته باشند، زیبایی و طراحی خاص آن است. انسان به طور کلی تنوع طلب است و هر چیزی که بتواند متفاوت جلوه کند، برایش جذاب خواهد بود. فرش چهل تکه، یک دست بودن فرش‌ها را زیر پا گذاشته است و طراحی متفاوتی را برای خود ترتیب داده است. به همین علت، یک فرش خاص و زیبا تلقی می‌شود. از طرفی در یک فرش چهل تکه دستباف، سعی می‌شود که هر کدام از تکه‌ها دارای طرح و رنگی متفاوت باشد. این عامل باعث می‌شود تا هنرهای مختلفی در کنار هم قرار گیرند و در هر تکه بتوان هنر خاصی را مشاهده کرد.

یکی دیگر از مزایای فرش چهل تکه این است که کاملا دستباف بوده و هیچ مرحله ماشینی در طی طراحی آن وجود ندارد. حتی سعی می‌شود هیچ ماده شیمیایی در مراحل مختلف آن به کار نرود. همین عامل آن را برای افراد با زمینه حساسیت مناسب کرده است. البته هر محصول علاوه بر مزایایی که دارد، معایبی نیز ممکن است داشته باشد. فرش دستباف چهل تکه نیز به علت داشتن تکه‌های جدا، زمینه بیشتری برای پارگی، جدا شدن تکه‌ها از هم و عدم ثبات کافی دارد. از دیگر معایب آن، سنگینی فرش به علت زمینه پشت آن است. ناهمگونی به علت استفاده از فرش‌های متفاوت در کنار هم نیز ممکن است ایراد ایجاد کند. اما طرفداران این فرش با وجود این معایب، معتقدند که زیبایی و طراحی خاص  و مزایای فرش به مراتب بیشتر از این ایرادات خواهد بود.

هزینه و قیمت فرش چهل تکه

فرش چهل تکه دستباف یک دارایی ارزشمند محسوب می‌شود که در بازارهای جهانی نیز طرفداران خاص خود را دارد. به طور کلی قیمت فرش‌های دستباف به مراتب بیشتر از فرش ماشینی است. فرش چهل تکه نیز از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که همه از فرش های دستباف گرفته شده اند. به همین علت قیمت آن بالاست. البته عوامل موثر بر قیمت فرش چهل تکه به موارد زیر برمی‌گردد:

1. کیفیت تکه‌های استفاده شده در فرش
2. ابعاد فرش
3. زمینه و پشت دوزی فرش
4. جنس نخ استفاده شده در بافت تکه‌ها
5. میزان تقاضا در بازار و …

مطالب بیشتر: فرش دستباف پشمی و کرکی

جمع بندی و نتیجه گیری درباره فرش چهل تکه

فرش دستباف چهل تکه همانطور که از نامش پیداست دارای تکه‌های مختلفی است که در کنار هم دوخته شده اند. معمولا پشت این فرش‌ها از چرم یا جاجیم پوشیده می‌شود. البته مدل بدون پشت دوز نیز وجود دارد. این فرش‌ها زیبا و خاص هستند. دوخت فرش باید با دقت انجام گیرد تا بتواند ثبات کافی داشته باشد. قیمت فرش بسته به نوع آن، کیفیت و ابعاد فرش ‌می‌تواند متفاوت باشد.